Sơ lược về bóng chuyền đỉnh cao: Xây dựng đội bóng (p1)

17/02/2014

Một số lưu ý

-Tài liệu được viết vào năm 2002 nhưng đến năm 2011 mới được tiểu ban kỹ thuật của FIVB phát hành rộng rãi, do đó đa số các cầu thủ được nhắc đến trong tài liệu này không còn thi đấu. Chỉ còn một số ít,đã lớn tuổi hiện vẫn còn thi đấu đỉnh cao như Nikola Grbic(SER, Zenit Kazan- Russia) hay Giba(BRA, Medio Oriente VC-UAE)...

Một số lưu ý

-Tài liệu được dịch dựa theo sự hiểu biết và khả năng ngôn ngữ còn hạn chế của người dịch

Phần 1

XÂY DỰNG ĐỘI BÓNG

Có rất nhiều nhiệm vụ mà một HLV BC đỉnh cao cần phải thực hiện mà một trong số đó là kỹ năng xây dựng đội bóng bằng cách lựa chọn và khai thác những phẩm chất tốt nhất của từng cầu thủ.HLV còn phải để ý và quan sát sự phát triển của từng cá nhân trong suốt những năm đó. Hay nói chính xác hơn HLV là một nhà hoạch định cho một tập thể trong tương lai.

Điều quan trọng đối với một HLV là tạo ra các cầu thủ có khả năng "bổ trợ" cho nhau. Huấn luyện viên đội Brazil, đội vô địch thế giới , đã chứng minh cho tuyên bố này. Trong 1 lần phỏng vấn, HLV Bernardo Rezende giải thích rằng sự thành công của BC nam Brazil dưới sự dẫn dắt của ông đó là dựa vào giá trị tập thể, hơn là vào từng cá nhân .

Brazil và các đội khác có thể ít dựa vào sức mạnh cơ bắp ,nhưng chính sự linh hoạt, khả năng điều tiết trận đấu và sự mạo hiểm trong việc phát bóng là những yếu tố quan trọng hàng đầu để đạt kết quả mong muốn.

HLV người Argentina Carlos Getzelevich , nhắc nhở chúng ta rằng mỗi đội phải sử dụng một cách tốt nhất các cầu thủ của mình ", do đó , ba cầu thủ như Hugo Conte , Jorge Elgueta và Marcos Milinkovic phải chia sẻ nhiệm vụ với nhau khi ở trên lưới , thay đổi vị trí tại trung tâm và tại hai bên lưới. "

Các cầu thủ " phải duy trì sự tập trung từ khi trận đấu bắt đầu cho đến khi kết thúc" . Tất cả các huấn luyện viên được phỏng vấn đều nhấn mạnh điều này như là một điều tất yếu để có thể giúp họ thắng hoặc thua một set và trong một số trường hợp cả trong một trận đấu. Năng lực tinh thần (mental capacities) là một phần của tiêu chí lựa chọn này.

"Các tình huống trên sân đấu đều diễn ra rất nhanh . Do đó các cầu thủ phải được chuẩn bị thật kỹ càng trước đó hoặc họ sẽ không thể bắt kịp nhịp độ trận đấu , " HLV Bernardo Rezende (BRA), Philippe Blain và Glenn Hoag cũng nhấn mạnh vào sự quan trọng của các các thành viên khác trong tập thể đội bóng như nhân viên y tế,hậu cần, trợ lý, chuyên gia thể lực, chuyên gia phân tích (scoutman) nhằm chuẩn bị cho các cầu thủ cũng như các trận đấu.

1.1 ĐỘI BÓNG VÀ VAI TRÒ CỦA TỪNG CẦU THỦ

Khái niệm về "một tập thể đồng nhất" là đặc trưng của một đội bóng hàng đầu và việc tạo ra libero đã làm tăng sự gắn kết này . Libero đã trở thành một thành viên thứ bảy và tất cả các đội hiện nay đều thi đấu với hệ thống này . Đây là một khía cạnh mới hay nói chính xác hơn là sự cách tân, và chỉ có tương lai sẽ cho chúng ta biết sự cách tân này sẽ kéo dài bao lâu.

Đội hình ra sân bao gồm một chuyền 2( setter) , 1 đối chuyền (Opposite hay Ace Spiker ) , 2 phụ công(Middle Blockers), sẽ được thay bằng libero khi đứng ở hàng sau và 2 cầu thủ tấn công nhưng có nhiệm vụ bắt chuyền 1 ( Receiver -Attacker hay Outside Hitter)

Đội hình xuất phát thường theo thứ tự luân phiên như sau: chuyền 2-Setter ( S ) ; bắt chuyền 1- Receiver-attacker (R) , phụ công-Middle Blocker( MP) , đối chuyền-Opposite (OP ) , bắt chuyền 1- Attacker-Receiver(R) và phụ công-Middle Blocker(MP).
Các cầu thủ xuất sắc đã từng giành nhiều danh hiệu cá nhân trong các giải thuộc hệ thống FIVB thường được dùng làm minh họa :
Cầu thủ phát bóng tốt nhất(best server) : Franck GRANVORKA (FRA) , cầu thủ ghi nhiều điểm nhất(best scorer): Marcos MILINKOVIC (ARG) , tấn công tốt nhất(best spike): Andre NASCIMIENTO (BRA) , chắn bóng tốt nhất(best blocker): José João (POR ) , bắt bước 1 tốt nhất(best receiver) :Pablo MEANA (ARG) , chuyền 2 xuất sắc nhất(best setter) : Mauricio LIMA (BRA) , phòng thủ tốt nhất(best digger): Hubert Henno(FRA) .

Đội hình tiêu biểu : chuyền 2 : Nikola GRBIC ( YUG ) , tấn công : Marcos MILINKOVIC
(ARG) , bắt chuyền 1: Serguei TETIOUKINE (RUS) , Stephane Antiga (FRA) , phụ công : Gustavo Endres (BRA) , José João (POR ) , Libero : Hubert Henno (FRA) .

Điều này khá thú vị khi ta lưu ý về sự khác biệt về hình thể học của các cầu thủ ở từng vị trí. Sự nhanh nhẹn và sự quan sát tinh tường thường được bù đắp cho sự thiếu chiều cao của các cầu thủ.

1.2 CHUYỀN 2 ( Setter)

Chuyền 2 phối hợp với các cầu thủ bắt bước 1 để tạo nên 1 đợt tấn công và phẩm chất quan trọng nhất của chuyền 2 là có khả năng của một nhà tổ chức trận đấu.Điều đó đòi hỏi ở họ sự sáng suốt, sự thấu đáo, sự sáng tạo và sự chính xác. Chiều cao của chuyền 2 dao động từ 179cm đến 196cm . Các cầu thủ như GRBIC ( YUG ) hay Mauricio (BRA) chỉ ra rằng không có 1 quy luật hay kỹ thuật chung chung nào . Chuyền 2 phải học cách để chuyền bóng trong một không gian phù hợp với mỗi đợt tấn công của đội mình và lựa chọn chúng theo các tình huống khác nhau của trận đấu. Do đó, các kỹ thuật cơ bản phải được học , và vận dụng chúng để phát triển thành những phẩm chất dựa vào điều kiện thể chất và kỹ thuật của riêng mỗi người.

Trước trận đấu, bằng cách vận dụng kinh nghiệm của bản thân, chuyền 2 phải chú ý quan sát các kế hoạch phòng thủ cũng như theo dõi dàn chắn và khả năng phòng thủ hàng sau của đối phương. Và trong trận đấu, chuyền 2 phải phản ứng,vận dụng và sử dụng tất cả các cơ hội , trong các tình huống khác nhau bằng các phương án như thiết lập 1 pha tấn công nhanh cho phụ công (còn gọi là thời gian 1 hoặc tiến độ 1 ) hoặc 1 pha tấn công với một cầu thủ ở các vị trí khác (còn gọi là thời gian 2 hoặc tiến độ 2 . )

1.3 ĐỐI CHUYỀN ( Opposite/Ace Spiker )

Vai trò của đối chuyền cũng đã thay đổi. Đối chuyền đã trở thành cầu thủ tấn công bóng bổng hay là người được lựa chọn cho phương án tấn công cuối cùng . Thường thì đối chuyền là một cầu thủ cao lớn, mạnh mẽ và rất đáng tin cậy. Dựa vào hình thể và sức mạnh , những cầu thủ này thường là những người phát bóng cực mạnh , ta có thể dễ dàng thấy được bởi các số liệu được thống kê trên FIVB . Marcos MILIKOVIC (ARG ) là một minh họa cho những phẩm chất đó ở vị trí này. Vì thế vai trò của đối chuyền có vẻ khá hạn chế nhưng nhìn chung vai trò cơ bản chính yếu của họ là duy trì và thiết lập các cuộc tấn công.

1.4 CẦU THỦ BẮT BƯỚC 1 VÀ TẤN CÔNG (Receiver-Attackers hay Outside Hitter)

Họ là những trụ cột của đội bóng khi chính họ là những cầu thủ làm ổn định trong việc phòng thủ và bắt bước 1. Tất cả các cầu thủ bắt bước 1 đã cho thấy rằng điều quan trọng nhất chính là sự tập trung và sự tập trung đó phải được duy trì trong suốt trận đấu cũng như chính họ mong muốn thiết lập điều đó . Sự tập trung và sự sẵn sàng tham gia vào các cuộc tấn công có thể minh chứng bởi sự kết hợp của các cầu thủ sau: kỹ thuật như Antiga (Pháp) , TETIOUKINE (Nga), sự lanh lẹ của Giba (Brazil) hoặc với sức mạnh như GKIOURDAS (Hy Lạp). Họ là những cầu thủ với kỹ thuật cá nhân toàn diện có khả năng tăng tốc trong các cuộc tấn công , đánh bóng nhanh hoặc bóng ở độ cao trung bình phía trước ở vị trí số 4 , ở phía sau ở vị trí số 5 hoặc số 6 . Hầu hết các đội đều kết hợp các cầu thủ này với phương án tấn công từ hàng sau vạch 3m (pipes) khá khác với các cầu thủ đối chuyền đánh ở vị trí số 1. Vì vai trò của họ rất nặng nề và phức tạp, do đó chúng ta chỉ có thể tìm thấy những cầu thủ này với những vai trò nhất định như bắt bước 1 và phòng thủ hoặc bắt bước 1 và tấn công.

1.5 PHỤ CÔNG (Middle Blocker)

Họ là ông chủ của dàn chắn và là người thực hiện các pha đánh nhanh , buộc đối phương phải thực hiện các pha chắn bóng . Vai trò của họ đã làm thay đổi sự phát triển của môn BC , làm cho trận đấu trở nên linh hoạt,nhanh và hấp dẫn hơn . Tốc độ và khả năng đọc trận đấu có thể bù đắp cho chiều cao : cầu thủ chắn bóng tốt nhất ở vị trí này là João (Bồ Đào Nha,chỉ cao 194 cm) nhưng sự nhanh nhẹn trong hành động, khả năng phán đoán chính xác của anh bù đắp lại cho chiều cao khiêm tốn của mình. Và để đóng vai trò của mình một cách hiệu quả nhất , điều cần thiết nhất của một phụ công là hiểu biết được chuyền 2 và phụ công của đối phương để có thể ngăn chặn hành động của họ trên lưới cũng như trong các đợt tấn công bất ngờ . Phụ công được thay ra khi đứng ở hàng sau bằng libero(người thực hiện nhiệm vụ phòng thủ).

1.6 LIBERO

Trong vòng một vài năm gần đây, libero đã trở thành một nhân tố cần thiết cho mọi đội bóng.Libero là người điều phối hàng thủ phía sau trong khi chuyền 2 là người điều phối hàng thủ phía trước . Sự hợp tác của họ làm cho mối quan hệ giữa chắn bóng và phòng thủ trở nên hiệu quả hơn. Một số đội vẫn chưa tận dụng được tất cả những khả năng mà các libero thể hiện , trong vai trò của một người bắt bước 1 chính. Minh họa tốt nhất cho vị trí này là Hubert Henno (Pháp), cầu thủ đóng vai trò như ông chủ của hàng phòng ngự phía sau, có khả năng bao quát cho chuyền 1 để họ rảnh tay trong tấn công . Với vai trò libero , phẩm chất đầu tiên đó là sự hy sinh , libero phải biết kiềm chế và khi cần thiết phải biết "bùng nổ" . Như Hubert Henno nói, " Bạn phải tìm thấy sự hài lòng của bạn khi phòng thủ tốt một quả bóng và chia sẻ niềm vui mãnh liệt của bạn với cầu thủ tấn công của đội mình sau khi kết thúc đợt phòng thủ này bằng một pha tấn công ghi điểm. "

Một số đội đã thực hiện và cải tiến các quy định mới tốt hơn nhiều so với những đội bóng khác , như Mikiyasu TANAKA , HLV đội Nhật Bản nhận xét, mỗi quốc gia đã thay đổi bằng cách riêng để phù hợp với nền BC của họ tuy nhiên nhiều quốc gia vẫn chưa xác định được vai trò của libero trong thực tế.Một số vẫn nghĩ rằng libero là người phụ bắt bước 1, hay là người tổ chức phòng thủ.

1.7 MỘT SỐ NHẬN XÉT

Rõ ràng, các quy định mới đã không hề làm thay đổi các kỹ thuật , nhưng họ đã thay đổi sâu sắc các thói quen và vai trò của các cầu thủ trên sân.

Đội bóng đã thay đổi. Với các luật cũ , các đội bóng xuất sắc thường nhắm đến việc thắng điểm bằng việc phát bóng hoặc chỉ cần chờ đợi đối phương làm lỗi để ghi điểm .Ngày nay cầu thủ có thể ghi điểm bằng phát bóng , tấn công hoặc chắn bóng . Việc chờ đợi đối phương tự phạm sai lầm để ghi điểm đã không còn quan trọng như xưa . Các trận đấu đã trở nên linh động hơn và các trận đấu cũng trở nên khốc liệt hơn. Mười, hoặc thậm chí mười hai đội trong các cuộc tranh tài thế giới có thể thi đấu ngang ngửa nhau và không ai có thể dự đoán được đội bóng nào sẽ giành chiến thắng. Hệ thống phân cấp cũng đã được sửa đổi đối với cả BC nam và nữ thế giới. Hành vi thái độ của các cầu thủ đối với trận đấu đã thay đổi và các cầu thủ trở nên tích cực và tập trung hơn, và một số cầu thủ buộc phải cân đối,chỉnh sửa lại các điểm yếu của mình.

Các phần sau sẽ hướng dẫn các đội bóng đối phó với các giai đoạn khác nhau của trận đấu, hay nói khác hơn là việc phát bóng,bắt bước 1 , và sau đó ,tấn công,phòng thủ và giành điểm với các pha phản công .

Phú Quốc từ Đan Mạch

Nguồn: THỂ THAO VIỆT NAM